Καλησπέρα σας,
Με πολύ χαρά βρισκόμαστε σήμερα, 27/01/2023, στην ευλογημένη Σύναξη του Ιερού Ναού του Αγίου Ελευθερίου, στην οδό Αχαρνών, μετά από πρόσκληση του αγαπητού μας πατρός Θεμιστοκλή και παρουσία και του Πνευματικού μας, πατρός Χαραλάμπους και των άλλων Ιερέων, για να μιλήσουμε με θέμα τη Μετάνοια στην Προσευχή και στη Θεία Λατρεία.
Το επίκεντρο της πνευματικής ζωής στην Εκκλησία μας είναι η Μετάνοια και η Άφεση των αμαρτιών, διότι βρισκόμαστε στην αμαρτία και ο Θεός μας προσφέρει με την δυνατότητα της Μετάνοιας, με το Μυστήριο της Μετάνοιας, να γυρίσουμε πίσω στην Εκκλησία και στο Χριστό, στο Χριστό και στην Εκκλησία.
Σε όλα τα Μυστήρια η Μετάνοια και η Άφεση αμαρτιών είναι το επίκεντρο. Σε όλες τις ακολουθίες η Μετάνοια και η Άφεση αμαρτιών είναι το επίκεντρο. Η Άφεση αμαρτιών τονίζεται με τη λέξη Έλεος του Θεού, γι’ αυτό πολλές φορές την βλέπουμε έτσι, δηλαδή επικαλούμαστε το Έλεος του Θεού, δηλαδή την Άφεση των αμαρτιών.
Η Μετάνοια και η Άφεση αμαρτιών είναι το επίκεντρο του Πεντηκοστού Ψαλμού και όλου του Εξάψαλμου. Η Μετάνοια και η Άφεση αμαρτιών είναι το επίκεντρο του «Πάτερ ημών»: «άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών» (Κατά Ματθαίον 6,12). Η Μετάνοια και η Άφεση αμαρτιών κυριαρχούν στον Όρθρο, πριν από τη Θεία Λειτουργία, αλλά και μέσα στη Θεία Λειτουργία, σε κάθε δέηση του Ιερέως, εις τύπον Χριστού, ο λαός με το στόμα των Ψαλτών απαντά, «Κύριε Ελέησον».
Στην Εξομολόγηση το επίκεντρο είναι η Μετάνοια και Άφεση αμαρτιών. Στην Θεία Κοινωνία το επίκεντρο είναι η Μετάνοια και Άφεση αμαρτιών. Πριν από τη Θεία Κοινωνία διαβάζουμε την Ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως, με την οποία, όχι μόνον επιστρατεύουμε τη Μετάνοιά μας, αλλά και φοβόμαστε μήπως, λόγω αμετανοησίας, δεν προσερχόμαστε στο Μυστήριο της Θείας Κοινωνίας να λάβουμε το Σώμα και το Αίμα του Χριστού με Μετάνοια και γίνει η Θεία Κοινωνία αιτία ασθενειών και όχι ενώσεως με τον Χριστό και θεραπείας της ψυχής μας και Θεώσεώς μας.
Όλη η ζωή των Αγίων μας έχει ως επίκεντρο τη Μετάνοιά τους προς τον Θεό και την Άφεση αμαρτιών και το έλεός Του, και όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα, η Μετάνοια και άφεση των αμαρτιών έχουν ως αποτέλεσμα την Αιώνια Ζωή μέσα στην Εκκλησία και μέσα στον προσευχόμενο χριστιανό. Γι’ αυτό και ο Ιερέας λέει την ώρα που μας κοινωνάει, «εις άφεσιν αμαρτιών και εις ζωήν την αιώνιον».
Και τι είναι η Αιώνιος Ζωή;
Μας απαντά ο ίδιος ο Χριστός, λέγοντας: «Αύτη εστίν η αιώνιος ζωή, ίνα γινώσκωσί σε τον μόνον αληθινόν Θεόν και ον απέστειλας Ιησούν Χριστόν» (Κατά Ιωάννην 17,3). Αυτή είναι η Αιώνιος Ζωή. Για να γνωρίζουν οι άνθρωποι, έρχονται σε κοινωνία και γνωρίζουν. Αυτό σημαίνει γνωρίζουν στην Εκκλησία, ενώνονται και γνωρίζουν. Γνωρίζω Εσένα τον Θεό Πατέρα και τον Υιό, τον οποίον έστειλες και αυτή η γνώση γίνεται εν Πνεύματι Αγίω. Αυτό λοιπόν σημαίνει αιώνιος ζωή.
Και αφού ο άνθρωπος με τη Μετάνοια και την Άφεση των αμαρτιών τελικά ενώνεται με το Θεό, αυτός είναι και ο τρόπος με τον οποίον η Εκκλησία προσφέρει και ο Χριστός στον κόσμο, και στον άνθρωπο, και στους χριστιανούς τη δυνατότητα επιστροφής στην αγκαλιά του Θεού, δηλαδή τη δυνατότητα της Αιωνίου Ζωής και της Βασιλείας των Ουρανών.
Ο Χριστός μας το λέει αυτό με μία Εντολή περιεκτική στο Ευαγγέλιο, «ζητείτε πρώτον την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (Κατά Ματθαίον 6,33).
Όλα αυτά σας τα λέω, γιατί ακριβώς αυτά αποτελούν το συνειδησιακό περιβάλλον, το οποίο προσφέρει η Εκκλησία στο χριστιανό, για να καταλάβει πώς να προσεύχεται. Το περιβάλλον αυτό είναι πρακτικά συγκεκριμένο μέσα στο Ναό με τον Όρθρο.
Τι είναι ο Όρθρος;
Όρθρος είναι η Μετάνοια των εκκλησιαζόμενων. Ξεκινά με επίκεντρο τον Εξάψαλμο και τον Πεντηκοστό Ψαλμό, που ακριβώς εκεί όλη η Εκκλησία μετανοεί ενώπιον του Θεού, αφού ο Ιερέας “έχει βάλει το ευλογητός”.
Αρχίζει λοιπόν η Μετάνοια της Εκκλησίας, η οποία θα έχει ως αποκορύφωμα τελικά τη Θεία Λειτουργία, τη Θεία Κοινωνία και τελικά, να ζητούμε από το Θεό Πατέρα να μας καταξιώσει να τον λέμε Πατέρα. Δηλαδή, το αποκορύφωμα είναι το «Πάτερ ημών», αφού έχουμε πριν Κοινωνήσει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, δηλαδή έχουμε γίνει Χριστοί κατά χάρη, δηλαδή έχουμε την υιοθεσία, είμαστε υιοί Θεού την ώρα που λέμε «Πάτερ ημών», οπότε το «Πάτερ ημών» παίρνει πραγματικές διαστάσεις: είναι πραγματικά Πατέρας μας ο Θεός και οδηγός σ’ αυτήν όλη την ένωση με τον Θεό, και ο Θυσιαζόμενος και ο Προσφερόμενος είναι ο Ιησούς Χριστός.
Αλλά, ας πιάσουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Ο Εξάψαλμος λοιπόν είναι Μετάνοια μέσα στον Όρθρο. Όλες οι Ευχές, τα Τροπάρια, οι τιμές στους εορταζόμενους Αγίους καθημερινά, όλα αυτά φανερώνουν ακριβώς την πρακτική αυτή, ότι αυτός ο Εξάψαλμος, αυτή η Μετάνοια έχει βγάλει Αγίους στην Εκκλησία και σήμερα γιορτάζουμε τον τάδε Άγιο, τον τάδε Άγιο, τον τάδε Άγιο.
Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό, και ξαφνικά λέει ο ιερέας: «την Θεοτόκον και Μητέραν του Φωτός», αναφερόμενος στην Παναγία, δηλαδή την ώρα που προσεύχεται το εκκλησίασμα, με συντριβή και πόνο, αυτός είναι ο Εξάψαλμος και ο Όρθρος, αποκαλύπτεται η Παναγία, εμφανίζεται η Παναγία, γι’ αυτό και ο Ιερέας βγαίνει έξω με το θυμιατό, να την καλωσορίσει την Παναγία. Έρχεται η Παναγία, επειδή είναι μεσίτρια, για να μας προσφέρει ο Θεός, ο Χριστός μας, τη Μετάνοια, την Άφεση των αμαρτιών, να δεχτεί τη Μετάνοιά μας και να μας προσφέρει την Άφεση των αμαρτιών, η οποία αποδεικνύεται ότι μας έχει δοθεί, στην εκκλησιαστική γλώσσα και στη λειτουργική γλώσσα, με τον λόγο μετά: «πάσα πνοή αινεσάτω τον Κύριον».
«Πάσα πνοή» αινεί τον Κύριον, δηλαδή κάθε άνθρωπος, κάθε ον που αναπνέει, κάθε άνθρωπος που αναπνέει αινεί τον Κύριο, γιατί προσφέρθηκε στην Εκκλησία, με τις πρεσβείες της Θεοτόκου, προσφέρεται η Άφεση των αμαρτιών. Η Άφεση των αμαρτιών χαροποιεί την ψυχή και την φέρνει στη Δοξολογία. Γι’ αυτό η Δοξολογία είναι ακριβώς πριν από την εμφάνιση του Ιησού Χριστού, πριν από την «Ευλογημένη Βασιλεία», πριν από τη Θεία Λειτουργία είναι η Δοξολογία.
Ο άνθρωπος εκείνη την ώρα, το εκκλησίασμα, μέσα στο πλήρωμα της χαράς, η οποία ακολούθησε τον πόνο της Μετάνοιας, η Άφεση αμαρτιών αυτό προσφέρει, χαρά, γι’ αυτό και η Εκκλησία μας προσφέρει αυτή την έννοια τη βαθιά, «χαροποιό πένθος». Προηγείται το πένθος της επίγνωσης της αμαρτωλότητας, της επίγνωσης της αποξένωσής μας από το Θεό, και ακολουθεί, μας πλησιάζει η Παναγία, μεσιτεύει στον Χριστό, και ο Χριστός μας δίνει την Άφεση των αμαρτιών, και τί σημαίνει Άφεση; Σημαίνει απελευθέρωση από την αμαρτία.
Διότι η αμαρτία, κατά τον λόγο του Χριστού, είναι δουλεία. Αυτή είναι η δουλεία, η αμαρτία, για την οποία πρέπει να αγωνιστούμε με τη Μετάνοια, και αυτή είναι η ελευθερία, την οποία πρέπει να προσδοκούμε, η Άφεση των αμαρτιών
Όταν ο άνθρωπος μέσα στην καρδιά του είναι δούλος της αμαρτίας και δεν είναι ελεύθερος από την αμαρτία, τότε ότι και να κάνει δούλος είναι. Όταν ο άνθρωπος απελευθερώνεται από την αμαρτία με τη Μετάνοια και την Άφεση αμαρτιών, τότε είναι ελεύθερος, και έτσι λοιπόν προσερχόμαστε μετά στην Δοξολογία, διότι προαισθανόμαστε, ότι σε λίγο θα μας αποκαλυφθεί, με την «ευλογημένη Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος», ο ίδιος ο Χριστός.
Ο Ιερέας, ο οποίος ακριβώς είναι εις τύπον Χριστού, και λέει ο Μέγας Βασίλειος, ότι ο Ιερέας, πριν προσέλθει στον Ναό, Άγγελος του ξεφορτώνει όλες τις αμαρτίες του απ’ έξω και μπαίνει μέσα στο Ναό εις τύπον Χριστού. Όλα τα Μυστήρια ο Ιερέας τα τελεί εις τύπον Χριστού. Κατά πόσον ο Ιερέας είναι Άγιος ή όχι αυτό είναι προσωπική του ζωή. Δεν είναι αναγκαστική η αγιότητα, είναι ελεύθερη η αγιότητα, αλλά τα Μυστήρια, όμως, ο Ιερέας, όποιος και να είναι, τηρούνται και γίνονται και προσφέρονται από το Χριστό στον άνθρωπο, διότι ο ίδιος ο Χριστός θα προσφέρει την Άφεση αμαρτιών, μέσω του Ιερέως, στον άνθρωπο.
Έτσι λοιπόν αρχίζει η Θεία Λειτουργία.
Αποκαλύπτεται στον άνθρωπο, όχι μόνο ο Χριστός, αλλά ο Πατήρ, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, γι’ αυτό λέει ο Ιερέας, «Ευλογημένη η Βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος» κι αρχίζει μετά να μας αποκαλύπτεται μπροστά μας η ζωή του Χριστού στη Θεία Λειτουργία, με αποκορύφωμα την Σταύρωση και την Ανάστασή Του, δηλαδή τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων, του Σώματος και του Αίματος, πάνω στην Αγία Τράπεζα από τον Ιερέα, ο οποίος όλα τα τελεί εις τύπον Χριστού. Ως Χριστός προσφέρεται ο λόγος του και ο Χριστός είναι ο οποίος τεμαχίζεται και μας προσφέρεται, το Σώμα και το Αίμα Του, την ώρα του Κοινωνικού, της Θείας Κοινωνίας.
Είναι πολύ σημαντικό να πούμε, ότι πριν από τη Θεία Κοινωνία ο Ιερέας εύχεται και λέει, υπάρχει ευχή που λέει, κανένας ο οποίος είναι μπερδεμένος με σαρκικές αμαρτίες ας μην προσέλθει στο Μυστήριο αυτό και βέβαια φανταστείτε, λοιπόν, πόσο σημαντικό είναι η προσέλευση, πρώτα του Ιερέα και μετά του λαού, στο Μυστήριο της Θείας κοινωνίας, να ενωθεί ο Θεός με τον άνθρωπο, ο Χριστός με τον άνθρωπο, με την Θεία Κοινωνία.
Πόσο σημαντική είναι η Μετάνοια για τις σαρκικές αμαρτίες, η οποία, σύμφωνα με τον ίδιο τον Χριστό στην επί του Όρους Ομιλία, ξεκινά από την επιθυμία. Όταν ο άνθρωπος επιθυμεί καρδιακά γυναίκα εκτός γάμου, αυτό είναι πορνεία και μοιχεία και ο άνθρωπος χρειάζεται Μετάνοια. Δεν τον διώχνει η Εκκλησία, τον καλεί να μετανοήσει, να συνειδητοποιήσει ότι παρέβη την Εντολή του Θεού και να μετανοήσει, για να του προσφερθεί από το Θεό η Άφεση των αμαρτιών και στη συνέχεια κατά την κρίση του Πνευματικού, ο οποίος θα δει την εξέλιξη της Μετάνοιας του ανθρώπου, να του προσφερθεί το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, δηλαδή η Θεία Κοινωνία.
Η Θεία Κοινωνία δεν είναι βραβείο, είναι ένωση με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, γιατί ο ίδιος λέει, «ο τρώγων μου την σάρκα και πίνων μου το αίμα εν εμοί μένει, καγώ εν αυτώ» (Κατά Ιωάννην 6,56). Δεν ενώνεται μόνο μαζί μας ο Χριστός, αλλά μένει μέσα μας. Αλλού λέει, «εν εκείνη τη ημέρα γνώσεσθε υμείς, ότι εγώ εν τω Πατρί μου και ο Πατήρ εν εμοί καγώ εν υμίν, και υμείς εν εμοί» (Κατά Ιωάννην 14,10,20).
Εκείνη τη μέρα, δηλαδή την ημέρα που θα το βιώσετε, θα καταλάβετε, ότι εγώ είμαι μέσα στον Πατέρα μου και ο Πατέρας μου μέσα μου και εγώ μέσα σας και εσείς μέσα μου. Και αλλού λέει, ότι αυτός είναι που με αγαπά, αυτός που τηρεί τις Εντολές μου και θα έρθω με τον Πατέρα μου και θα ποιήσουμε μέσα του «μονήν» (Κατά Ιωάννην 14,23). Θα έρθω με τον Πατέρα μου εν Αγίω Πνεύματι να μείνουμε μόνιμα μέσα του, όχι απλά θα ενωθούμε, θα μείνουμε μέσα του.
Επίσης είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε, ότι πριν βγει έξω ο Ιερέας για τη Μεγάλη Είσοδο ακούγεται το Χερουβικό, δηλαδή, εκείνη την ώρα όλες οι Ουράνιες Δυνάμεις, τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ προπορεύονται αυτής της Θυσίας που θα γίνει σε λίγο, και η συμμετοχή του Ιερέα και του λαού, αφού έχει μετανοήσει, έχει συνειδητοποιήσει και έχει προσέλθει μετανοημένος για τις αμαρτίες του, τις σαρκικές, και όλες τις αμαρτίες του. Το μεγάλο πρόβλημα που δεν αφήνει τον άνθρωπο να ενωθεί με τον Θεό είναι οι βιοτικές μέριμνες.
Αναθέτει λοιπόν ο Ιερέας και ο λαός μαζί όλη τη βιοτική μέριμνα στον Χριστό, διότι αυτή είναι που του κολλάει τον νου και δεν μπορεί να προσεύχεται. Αυτό φαίνεται και στην Παραβολή με το Δείπνο: ο αφέντης κάλεσε διάφορους προσκεκλημένους και όταν ήρθε η ώρα του δείπνου επικαλέστηκαν ουσιαστικά βιοτικές μέριμνες και δεν πήγαν. Βλέπετε, δεν επικαλέστηκαν αμαρτίες, βιοτικές μέριμνες επικαλέστηκαν. Πόσο μεγάλο πρόβλημα είναι η μέριμνα!!
Αφού λοιπόν, με την αίσθηση ότι απελευθερώνεται από την βιοτική μέριμνα, ο Ιερέας αρχίζει να βγαίνει έξω από το Ιερό και να προχωράει για τη Μεγάλη Είσοδο, για να εισέλθει ξανά στο Ιερό μέσα από την Ωραία Πύλη ενώπιον της Αγίας Τραπέζης, για να τελέσει το μεγάλο Μυστήριο του Καθαγιασμού, δηλαδή το ψωμί και το κρασί, τα οποία έχει τοποθετήσει μέσα στο Άγιο Δισκοπότηρο, να τα ευλογήσει, να κατέλθει το Πνεύμα το Άγιο και να γίνουν Σώμα και Αίμα Χριστού, Χριστός, και έτσι να Κοινωνήσουμε, δηλαδή να ενωθούμε σωματικά και ψυχικά με τον Χριστό και να αγιαζόμαστε μέσα από αυτή την ένωση.
Αφού λοιπόν έχουμε Κοινωνήσει τον Χριστό ως άτομα και ως Εκκλησία, ως εκκλησίασμα, τότε μπορούμε, τότε ζητούμε, τότε καταξιωνόμαστε, – υπάρχει προϋπόθεση για να μιλήσουμε με τον Πατέρα, για να δούμε τον Πατέρα εν Αγίω Πνεύματι – να τον δούμε, δηλαδή να τον αισθανθούμε μέσα από τον Υιό.
«Ο εωρακώς εμέ εώρακε τον Πατέραν» (Κατά Ιωάννην 14,9), λέει ο Χριστός. Δηλαδή, όλη τελικά η Θεία Λειτουργία γίνεται για να μας πάρει ο Χριστός από την αμαρτία, να μας βοηθήσει με τη Μετάνοια και την Άφεση αμαρτιών και μετά με τη Θεία Κοινωνία να μας προσφέρει, ως Χριστούς, ως Θεούς κατά χάρη, ενώπιον του Πατρός Του. Γι’ αυτό ζητάμε να μας καταξιώσει, ζητάει ο Ιερέας, δηλαδή ο Χριστός από τον Θεό Πατέρα, να μας καταξιώσει να τον λέμε Πατέρα μας. Τότε είμαστε καταξιωμένοι να τον λέμε Πατέρα μας, όταν ακριβώς ζούμε με τον τρόπο που είπαμε προηγουμένως.
Αυτό προσφέρεται στο Ναό από την Εκκλησία και ο άνθρωπος σιγά σιγά ελευθερώνεται από τις αμαρτίες και ενώνεται με τον Χριστό. Αυτό είναι σε εκκλησιαστικό επίπεδο.
Για να φτάσουμε όμως εδώ, πρέπει να κάνουμε τον προσωπικό αγώνα, γιατί και ο ίδιος ο Θεός λέει, ότι, μην έρθεις στο Ναό να προσφέρεις τα δώρα σου, αν καταλάβεις, ότι έχει κάτι εναντίον σου ο αδερφός σου. Πήγαινε πρώτα να συγχωρεθείς.
Άρα, προηγείται της εκκλησιαστικής ζωής εντός του Ναού η εκκλησιαστική ζωή μέσα στην καρδιά μας, μέσα στο σπίτι μας, μέσα στο κελί μας, μέσα στην καθημερινότητά μας, προηγείται ακριβώς η Πνευματική Ζωή εκεί.
Και τι είναι η Πνευματική Ζωή εκεί ;
Λέει ο Χριστός, αφού το επίκεντρο είναι η πρώτη Εντολή, «αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης ψυχής, εξ όλης της διανοίας, και εξ όλης ισχύος» (Κατά Μάρκον 12,30), διότι αυτός είναι που με αγαπά, αυτός που τηρεί τις Εντολές. Άρα αυτός που θέλει να ζει πνευματικά πρέπει να αγαπήσει τις Εντολές του Θεού. Η λέξη Εντολή δεν είναι διαταγή, ούτε προσταγή, είναι ο τέλειος λόγος, δηλαδή ο λόγος που περιέχει την τελειότητα, δηλαδή την αγάπη, εν – τέλος.
Έτσι ο άνθρωπος που θέλει να ενωθεί με το Χριστό, που θέλει να αγαπήσει την Εκκλησία και να θεραπευτεί, πρέπει πρώτα απ’ όλα να αγαπήσει και να τηρήσει μέσα στην καρδιά του τις Εντολές του Θεού.
Πώς γίνεται αυτό;
Η κυριότερη εργασία, με την οποία γίνεται αυτή η αγάπη και η τήρηση των Εντολών του Χριστού, είναι η Προσευχή. Η Προσευχή είναι η κυριότερη Εντολή και εκεί μας το λέει ο ίδιος ο Χριστός, αν θέλεις, λέει, να προσευχηθείς – μας λέει τον τρόπο – κλείσου στο ταμείο σου, στην καρδιά σου, στο κελί, στο δωμάτιό σου, όπου είσαι μόνος σου, «εν τω κρυπτώ, και ο Πατήρ αποδώσει σοι εν τω φανερώ» (Κατά Ματθαίον 6,6). Εκεί θα μετανοήσεις, όταν είσαι μόνος.
Πώς γίνεται αυτό;
Μας το είπε πάλι και μας το λέει η Εκκλησία και ο Χριστός με την Παραβολή του Τελώνη και του Φαρισαίου.
Τώρα πρέπει να ερμηνεύσουμε πώς τηρούνται οι Εντολές του Χριστού, διότι όλα είναι πρώτα καρδιακά, πρώτα καρδιακά σε επίπεδο επιθυμίας και ζωής καρδιακής, ύστερα νοητικά, σαν λογισμός και τέλος σαν πράξη. Άρα πάντα προηγείται η καρδιά.
Κάθομαι να προσευχηθώ και θυμούμαι, ότι το επίκεντρο όλων των Προσευχών είναι το «Πάτερ ημών» και το επίκεντρο του «Πάτερ ημών» είναι το, «άφες ημίν τα ωφελήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών» (Κατά Ματθαίον 6,12) και βλέπω λοιπόν σε ποιούς οφείλω και ποιοί μου οφείλουν.
Τι οφείλω και τι μου οφείλουν; Αγάπη.
Άρα η αμαρτία είναι η μη τήρηση των Εντολών του Θεού, η μη αγάπη προς τον άλλον άνθρωπο και των άλλων ανθρώπων σε εμάς. Οφείλουμε αγάπη. Αυτή είναι η οφειλή. Και μας οφείλουν αγάπη. Αυτή είναι η οφειλή τους προς εμάς.
Διαβάζω, για παράδειγμα, και θέλω τώρα, συγχωρέστε με, να προσευχηθώ με Μετάνοια και βλέπω ότι στο Ευαγγέλιο ο Χριστός, στην επί του Όρους Ομιλία, λέει τις δυο βασικές μεγάλες αμαρτίες πρώτα. Δηλαδή, το φόνο, που τον επεκτείνει στην ειρωνεία, στην κατάκριση, στη μείωση, στον εξευτελισμό τον καρδιακό του αδερφού. Μπορεί να μην του πούμε τίποτα του ίδιου, να το κάνουμε μόνοι μας, μέσα στη καρδιά μας. Και η δεύτερη μεγάλη αμαρτία είναι η πορνεία και η μοιχεία, δηλαδή επιθυμία ανθρώπου σαρκική, έξω από τον Γάμο, διότι μέσα στο Γάμο . . . Ο Γάμος είναι Μυστήριο, και ο Απόστολος Παύλος λέει και η Εκκλησία συνειδητοποιεί και γνωρίζει, ότι ο Γάμος είναι «τίμιος και η κοίτη αμίαντος. Πόρνους και μοιχούς κρινεί ο Θεός» (Προς Εβραίους 13,4).
Επομένως, μέσα από την προσωπική μου ζωή, ερευνώ καθημερινά τις δυο αυτές Εντολές και θα βρω πάρα πολύ υλικό για να μετανοήσω, αν πράγματι επιθυμώ να θεραπευτώ. Θα καταλάβω, ότι και με το φόνο και με την πορνεία και μοιχεία έχω βλάψει πρώτα τον εαυτό μου. Έχω αποξενωθεί πρώτα με τον Θεό και ύστερα με τον αδερφό μου και με τον πλησίον μου, είτε αυτός είναι η γυναίκα μου, τα παιδιά μου, είτε είναι ο ηγούμενος και οι αδελφοί μου, είτε είναι ο κάθε περαστικός και ο κάθε άνθρωπος που συναντούμε στη ζωή μας.
Δεν είναι γενικό πράγμα η αμαρτωλότητα. Στο τέλος βέβαια μένει μια γενική αίσθηση της αμαρτωλότητας, η οποία όμως και πάλι είναι συγκεκριμένη. Οφειλέτης σημαίνει κάθε άνθρωπος ξεχωριστά. Όταν χρωστώ 10.000 €, χρωστώ στον Γιάννη, στον Κώστα, στη Μαρία. Κάθε άνθρωπος θέλει να τον ξεχρεώσω. Δεν θα πάω τα χρήματα στην πλατεία του χωριού και να έρθει να πάρει ο καθένας αυτά που του χρωστώ. Στον καθένα θα πάω ξεχωριστά και θα δώσω το χρέος μου.
Έτσι ακριβώς είναι και η Μετάνοια. Δηλαδή, μετανοούμε ξεχρεώνοντας κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Λέω μέσα στην καρδιά μου: Θεέ μου, συγχώρεσέ με, διότι έβλαψα τη γυναίκα μου, της μίλησα άσχημα, στο παιδί μου, και στο τέλος, αφού πρώτα εγώ συγχωρέσω αυτούς, που η συνείδησή μου με πληροφορεί, μετά συγχωρώ και εγώ την γυναίκα μου, το παιδί μου, πρώτα τους κοντινούς μας ανθρώπους και μετά κάθε άνθρωπο, που μας πληροφορεί η συνείδησή μας και μετά λέει ο Χριστός ότι – και το τονίζει αυτό – πρέπει να συγχωρέσουμε και εμείς τους άλλους από καρδίας, διαφορετικά δεν θα συγχωρεθούμε ούτε εμείς.
Προγευόμαστε την Άφεση των αμαρτιών με τη δική μας Μετάνοια. Εκείνη την ώρα παίρνουμε μέσα μας αυτό το Μυστήριο της Άφεσης των αμαρτιών, το οποίο μετά, εμείς οι ίδιοι προσφέρουμε σε αυτούς, οι οποίοι μας έβλαψαν, καρδιακά. Γι’ αυτό δεν μπορεί κάποιος να συγχωρέσει τους άλλους, αν δεν συγχωρεθεί πρώτα ο ίδιος από τον Θεό. Διότι για να συγχωρέσεις, πρέπει να δώσεις αυτή τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος, που λέγεται συγχώρεση, αφού την πήρες πρώτα από τον Θεό.
Να πούμε έτσι απλά και πρακτικά, ξαλάφρωσες, ένιωσες την ειρήνη του Αγίου Πνεύματος, ένιωσες τον καρπό του Αγίου Πνεύματος, που είναι αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, αγαθωσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια. Όλα αυτά, έστω και σε μικρό βαθμό, να τα ένιωσες, όταν σε συγχώρεσε ο Θεός, διότι έκλαψες με πόνο για την αμαρτία σου, και εσύ μετά προσφέρεις αυτή την συγχώρεση που πήρες στον άλλον που έβλαψε εσένα.
Και βλέπουμε εδώ ο Χριστός πόσο αυστηρός είναι σε αυτό το θέμα. Λέει, αν δεν συγχωρέσετε τους άλλους, ούτε Εγώ θα σε συγχωρέσω. Βεβαίως, αυτά όλα που λέμε τώρα είναι η προετοιμασία, για να πάμε στην Εκκλησία, δηλαδή, στην Εξομολόγηση πρώτα και μετά στον Όρθρο και στη Θεία Λειτουργία και στα άλλα Μυστήρια που γίνονται στον Ναό.
Τώρα μιλάμε για το Μυστήριο των Μυστηρίων που είναι η Μετάνοια, που είναι στο σπίτι μας, στο κελί μας. Πόση σημασία έχει αυτό το πράγμα φαίνεται στην πρακτική της Εκκλησίας. Λένε οι Άγιοι Πατέρες: κλείσου στο κελί σου και κοίτα τα λάθη σου όλα.
Ο ασκητισμός και ο αναχωρητισμός βασικά αυτό είναι. Ο άνθρωπος αναχωρεί από τις βιοτικές μέριμνες, είτε είναι πάνω στο βουνό είτε είναι μέσα στο σπίτι του, και από την κάθε διάθεση αμαρτίας, και αγωνίζεται έτσι με τη Μετάνοια και την Άφεση των αμαρτιών να ενωθεί με το Θεό και τους ανθρώπους. Αυτά όλα πρώτα τα λέει ό Χριστός στο Ευαγγέλιο, αλλά και όλα αυτά τα βίωσαν οι Πατέρες της Εκκλησίας μας και αγίασαν.
Η Προσευχή αυτή πως είναι; Είναι Προσευχή με λόγια δικά μας ή να διαβάζουμε Προσευχή Όρθρου, αυτές που έχει Εκκλησία, να πούμε την Ευχούλα, «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με»;
Η απάντηση που δίνει ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο οποίος είναι ο κατ’ εξοχήν Άγιος της Προσευχής και της Θεολογίας, είναι ότι πρώτα κάνουμε, λέει, την τετυπωμένη Ευχή, δηλαδή, είναι καλό πρώτα να διαβάζουμε μια εκκλησιαστική Προσευχή, η οποία θα γίνει ο «μπούσουλας», δηλαδή είναι ακριβώς αυτή, η οποία θα μας φέρει στην κατάσταση της Μετάνοιας και στη διάθεση της Αφέσεως των αμαρτιών.
Γι’ αυτό και ο Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο οποίος βίωσε όλη τη ζωή αυτό, λέει, μετά την τετυπωμένη Ευχή, μετά από την Ευχή που θα διαβάσεις, την εκκλησιαστική Προσευχή, πες, λέει, τις αμαρτίες σου στο Θεό σαν φίλος, και αν δεν νιώσεις το Χριστό να σε συγχωρεί, λέει ο Άγιος, εγώ να χάσω τη σωτηρία μου. Τόσο ήταν σίγουρος, όχι για τη Προσευχή του, αλλά για το έλεος του Θεού και για τον τρόπο αυτό, με τον οποίο προσευχόταν.
Όμως, δεν το βλέπουμε μόνο στον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο. Δύο κορυφαίοι σύγχρονοι Άγιοι μας το αποκαλύπτουν αυτό στη Διαθήκη τους, δηλαδή, στο επίκεντρο της όλης τους ζωής, λίγο πριν ξεψυχήσουν. Αυτό είναι πολύ μεγάλης σημασίας πράγμα. Όλη η ζωή του Αγίου Πορφυρίου ήταν ένα θαύμα και του Αγίου Παϊσίου. Διορατικά, προορατικά, συμπόνοιες, αλλά στο τέλος γράψανε και οι δυο περίπου την ίδια Διαθήκη.
Λέει ο Άγιος Πορφύριος, παρακαλεί εμάς, σκεφτείτε παρακαλάει εμάς να προσευχηθούμε γι’ αυτόν και λέει ακριβώς, αποκαλύπτει όλα αυτά που λέω τώρα εγώ. Τα αποκαλύπτει ο Άγιος Πορφύριος στη Διαθήκη του.
Τα ίδια λέει περίπου και ο άγιος Παΐσιος: και λέω ότι από μικρός ήμουνα στην αμαρτία. Βέβαια προσευχήθηκα, μετάνιωσα, εξομολογήθηκα για ότι καταλάβαινα, αλλά όσο μεγάλωνα καταλάβαινα ότι οι αμαρτίες μου ήταν πιο μεγάλες. Πνευματικές, δηλαδή.
Έβλεπε τις πρακτικές αμαρτίες, αμαρτίες του λογισμού, αλλά όταν μεγάλωνε καταλάβαινε την βαθύτερη έννοια της αμαρτίας, σε επίπεδο επιθυμίας, εκεί που όλα ξεκινούν, δηλαδή, από την επιθυμία, και ακριβώς αυτό το πέλαγος της αμαρτωλότητας, την οποία ο άνθρωπος θα δει, τις πονηρές του επιθυμίες, μέσα στην καρδιά του. Τότε, λέει ο Άγιος, σας παρακαλώ, όπως εγώ προσευχόμουν πάντα για σας, να σας συγχωρέσει ο Θεός, θέλω και εσείς τώρα να προσεύχεστε, τώρα πριν πεθάνω, να με συγχωρέσει και εμένα.
Και λέει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακας, αυτός που άνοιξε την καρδία του, σύμφωνα με τον Πορφύριο και τον Παϊσιο, και είδε τι έχει μέσα του, θα καταλάβει, ότι ολόκληρος ο Ιορδάνης ο ποταμός να χυθεί από τα ματιά του δεν θα καθαριστεί.
Θα πω και για άλλες δυο προσωπικές εμπειρίες με δυο συγχρόνους Αγίους.
Τον έναν, τον γέροντα Αμβρόσιο Λάζαρη της Μονής Δαδίου, με τον οποίο είχα την ευλογία 10 χρόνια να είναι το σπίτι του δίπλα στο Γραφείο μου. Αγόρασε ένα σπιτάκι με τη βοήθεια των χριστιανών δίπλα από το Γραφείο μας. Είχαμε σχεδόν καθημερινή επικοινωνία και το επίκεντρο ήταν ακριβώς αυτό.
Μου έλεγε, ότι, αφού πρώτα διαβάσει διάφορες παρακλήσεις και λοιπά το βράδυ, σήκωνε τα χέρια του στο Θεό και όλη νύχτα μετανοούσε για τις αμαρτίες του και συγχωρούσε, όχι μόνον αυτούς που τον έβλαψαν και τον βλάπτουν, αλλά και όλο τον κόσμο. Αυτή είναι η Προσευχή του αγίου Γέροντα Αμβρόσιου Λάζαρη.
Ο Άγιος Ιάκωβος ο Τσαλίκης, χωρίς πραγματικά να του το ζητήσω – από κανέναν δεν ζητούσα κάτι -, μετά από το τέλος μιας Εξομολόγησης, μου είπε τα δυο αυτά πολύ σημαντικά πράγματα. Εγώ Ανδρέα μου, λέει, έχω χάρισμα από τον Θεό να βλέπω ποιος κοινωνά αξίως, δηλαδή με Μετάνοια και συντριβή καρδίας και ποιος όχι. Όταν κάποιος δεν είναι μετανοημένος, όχι μόνον εξομολογημένος, μετανοημένος.
Η Εξομολόγηση είναι το Μυστήριο της Εκκλησίας, με το οποίο ο ιερέας δίνει όχι μόνο την Άφεση των αμαρτιών, αλλά και τη Συγχωρητική Ευχή, δηλαδή, ένας να μπορεί να κοινωνά, και όμως ο άνθρωπος μετά από αυτό μπορεί πάλι να αμαρτήσει. Η Μετάνοια θα τον επαναφέρει πίσω σε αυτό το Μυστήριο, το οποίο έλαβε από τον Ιερέα, την Άφεση των αμαρτιών.
Λοιπόν, και πόσες φορές, και ποιος, θα εξομολογηθεί 100 φορές το χρόνο. Η Μετάνοια είναι διαρκής, διαρκές Μυστήριο, μας καλεί διαρκώς ο Χριστός να μετανοούμε και να εξομολογούμαστε, όποτε μπορούμε. Ο άνθρωπος λοιπόν προσέρχεται στην Προσευχή με αυτόν τον τρόπο.
Ο Άγιος Ιάκωβος Τσαλίκης μου είπε, ότι μια μέρα ερχόταν ένα παιδί να κοινωνήσει, νέο παιδί, και τον έβλεπα όλο μαύρο και κατάλαβα, ότι δεν έχει Μετάνοια και τότε είπα στον εαυτό μου: ποιός είσαι εσύ Ιάκωβε να κρίνεις αλλότριο δούλο, και πήγα να τον κοινωνήσω, και μόλις έβαλα την αγία Λαβίδα στο στόμα του, είδα μια λάμψη να φεύγει από την αγία Λαβίδα και να γυρίζει πίσω στο Δισκοπότηρο. Κατάλαβα, ότι έκανα λάθος, δεν έπρεπε να τον κοινωνήσω αυτόν τον άνθρωπο, που ήταν αμετανόητος.
Επίσης αυτό δείχνει αυτό που είπα προηγουμένως. Ότι αυτός τυχερός ήταν, που απλά γύρισε πίσω η λάμψη, γιατί λέει ο Απόστολος Παύλος, αυτός που κοινωνά ανάξια, δηλαδή αμετανόητα, η Θεία Κοινωνία, όχι μόνο δεν γίνεται αιτία ενώσεως με τον Χριστό, αλλά γίνεται αιτία ασθενειών.
Και συνέχισε και μου είπε τότε τον τρόπο που προσευχότανε, τον πλέον ασκητικό. Μου είπε, ότι πολλές φορές πήγαινε στο σπήλαιο του Οσίου Δαβίδ, που ήταν πάνω στο βουνό, και μάλιστα μία φορά, ότι τον περικύκλωσαν οι δαίμονες με μορφή σκορπιών και έκανε με το δάχτυλο ένα κύκλο γύρω από το σώμα του και τους είπε: καλά, αφού θέλετε να με βλέπετε να προσεύχομαι, θα μείνετε μέχρι εδώ, και έμειναν μέχρι εκεί, και αυτός συνέχισε την προσευχή του μέχρι που εξαφανίστηκαν.
Τις περισσότερες φορές πήγαινε πάνω στο βουνό, λέει, και στεκόταν πάνω σε ένα βράχο εκεί και προσευχότανε με Μετάνοια για τον εαυτό του πρώτα, για να τον συγχωρέσει ο Θεός και ύστερα ο ίδιος συγχωρούσε όσους τον έβλαψαν. Αλλά και όλο τον κόσμο. Είχε την προσευχή υπέρ όλου του κόσμου και τότε σήκωνε τα χέρια του ψηλά και άκουγε τους δαίμονες να τραντάζουν τα βουνά και να φωνάζουν και να τον απειλούν: Θα σε ρίξουμε από το βράχο, θα σε σκοτώσουμε, και αυτός συνέχιζε και έλεγε, άμα σας βαστάει η καρδιά ελάτε. Εμένα με φυλάει ο Χριστός αυτή τη στιγμή. Αυτά τα άκουσα με τα αυτιά μου, αυτά που λέω τώρα.
Αλλά και με τον Άγιο Πορφύριο, με τον οποίο είχα μια ευλογημένη συνάντηση μαζί του. . . . Την διηγούμαι και κάπου, υπάρχει και σε ιστοσελίδες στο ίντερνετ. Όταν πήγα εκεί για ένα σοβαρό πρόβλημα, που αφορούσε την παιδική μου ζωή και το έβλεπα έτοιμο να ενεργήσει και στην οικογενειακή μου ζωή, στα παιδιά μου, μου είπε: Θα θεραπευτείς με την Εξομολόγηση. Και του είπα: μα εξομολογούμαι. Δεν εννοώ μόνο στον Ιερέα, εννοώ στο Χριστό, συνέχεια. Αυτό σημαίνει «Κύριε Ιησού Χριστέ, Ελέησόν με».
Η Εκκλησία παρέλαβε από το Χριστό το «Πάτερ Ημών», που είναι Προσευχή Μετάνοιας: «άφες ημίν τα οφειλήματα ημών ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέτες ημών» (Κατά Ματθαίον 6,12), η οποία όμως βιώνεται, όταν αισθανόμαστε το Θεό Πατέρα μας, όταν αγαπάμε τον Θεό, δηλαδή τις Εντολές Του. Δεν μπορεί κάποιος να μετανοήσει, χωρίς να αγαπά τις Εντολές του Θεού.
Μετανοούμε, διότι οι Εντολές του Θεού δεν υπάρχουν μέσα μας. Μέσα μας υπάρχει αυτό που λέει ο Χριστός, εξέρχεται πάσα κακία. Αυτός λοιπόν είναι ο τρόπος με τον οποίον τηρούνται οι Εντολές. Ο Χριστός λέει, ότι μέσα από την καρδιά του ανθρώπου εξέρχεται πάσα κακία, όχι τα εισερχόμενα, τα εξερχόμενα είναι κακά, από την καρδιά του ανθρώπου. (Κατά Ματθαίον 15,19-20)
Όταν λοιπόν εμείς αγαπήσουμε την Εντολή, για παράδειγμα, «μη κρίνετε, ίνα μην κριθήτε» (Ματθ. 7,1), τότε αυτή η Εντολή είναι φως, γιατί είναι Πνεύμα Άγιο, είναι ο λόγος του Θεού, και βλέπουμε μέσα μας, ότι εμείς το ανάποδο ζούμε, η καρδιά μας το ανάποδο βγάζει.
Τότε, αυτή είναι λοιπόν η συντριβή, ότι ο άνθρωπος κλαίει και παρακαλεί το Θεό να τον συγχωρέσει, που έτσι λειτουργεί η καρδιά του, και αυτές οι Εντολές να ζούνε μέσα του, μόνιμα δηλαδή, να ζει μέσα του μόνο ο Χριστός και ο Πατήρ, και το Άγιο Πνεύμα.
Αφού, λοιπόν, ο άνθρωπος πρακτικά κάνει μια Προσευχή της Εκκλησίας, τότε προσεύχεται με δικά του λόγια, και αποκορύφωση μετά της αίσθησης της Μετάνοιας, αυτό μου είπαν εμένα οι Πατέρες, και ο Γέρο-Χαράλαμπος της Μονής Διονυσίου – ήταν ο πρώτος που με δίδαξε την νοερά Προσευχή -, τότε ο άνθρωπος κραυγάζει και λέει: «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με».
Εμένα προσωπικά ο άγιος Γέροντας Χαράλαμπος μου είπε: Πρώτα θα λες τον Πεντηκοστό Ψαλμό, «Άγιος ο Θεός», «Παναγία Τριάς ελέησον ημάς», αυτό μου είπε, και μετά μια αυτοσχέδια Προσευχή, δηλαδή, να μιλάω στο Θεό έτσι όπως είπαμε προηγουμένως, και στο τέλος θα παίρνεις το κομποσκοίνι και θα λες «Κύριε Ιησού Χριστέ, Ελέησόν με». Που τι είναι; Είναι ακριβώς η σύμπτυξη, η συμπυκνωμένη αντίληψη και κραυγή της Μετάνοιας και Άφεσης των αμαρτιών: «Κύριε Ιησού Χριστέ, Ελέησόν με τον αμαρτωλό».
Βλέπουμε λοιπόν, ότι η προσωπική Προσευχή είναι Προσευχή Μετάνοιας και Άφεσης αμαρτιών, και όπως ακριβώς λέει το «Πάτερ ημών»: Πρώτα ο άνθρωπος πονάει, διότι αντιλαμβάνεται την αμαρτωλότητά του, λυπάται και θλίβεται, που έβλαψε και βλάπτεται και αυτός από τους ανθρώπους. Μετά περνάει στη Συγχώρεση. Μετάνοια, Συγχώρεση και η καρδιά, αφού έχει συγχωρεθεί πρώτα για τον εαυτό της, ύστερα η ίδια συγχωράει τους άλλους, επομένως ολοκληρώνεται . . . τότε ολοκληρώνεται η Συγχώρηση από τον Θεό, τότε δοξολογεί τον Θεό, γι’ αυτό στο τέλος του «Πάτερ ημών» υπάρχει το, «ότι σού εστιν η βασιλεία και ή δύναμις και ή δόξα . . .» (Κατά Ματθαίον 6,13).
Για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό, το «ότι σού εστιν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα . . .» (Κατά Ματθαίον 6,13), σαν ο άνθρωπος να προσεύχεται, τελικά μετανοεί στη θέση του Αδάμ, και του λέει: δεν είναι δική μου η δόξα, η βασιλεία και η δύναμις, αλλά δική Σου. Διότι ακριβώς αυτό έκανε ο Αδάμ. Θεώρησε τη βασιλεία, τη δύναμη και τη δόξα, που έβλεπε στον Παράδεισο, ότι ήταν δική του και έτσι δεν υπάκουσε στο Θεό.
Έρχεται τώρα ο απόγονος του Αδάμ με τη Μετάνοια να λύσει το θέμα, δηλαδή, να αποκαταστήσει την αλήθεια, την οποία ο Αδάμ δεν έζησε, και ουσιαστικά να νικήσει το προπατορικό αμάρτημα, λέγοντας, ότι η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα είναι του Θεού και όχι του ανθρώπου.
Η Εκκλησία, πρακτικά πάλι επαναλαμβάνω, μέσα από τον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία . . . τα οποία είναι η μεγαλύτερη προσφορά του Αγίου Πνεύματος στην Εκκλησία, για την ποιμαντική μας ζωή και τη θεραπεία μας, είναι ακριβώς αυτά που συμβαίνουν στο Ναό, δηλαδή ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία, οι Ακολουθίες, οι Παρακλήσεις κ.τ.λ., αλλά ειδικά ο Όρθρος και η Θεία Λειτουργία μας δείχνει, ότι είναι «όρθρου βαθέως». «Όρθρος» σημαίνει πολύ πρωί. Γι’ αυτό ο άνθρωπος πρακτικά προσεύχεται από το πρωί.
Δεν μπορεί να μας λέει ο Χριστός: «γρηγορείτε και προσεύχεσθε, ίνα μη εισέλθητε εις πειρασμόν» (Κατά Ματθαίον 26,41). Άλλη φοβερή Εντολή του Χριστού. Ο Χριστός λέει, ότι εισερχόμαστε σε πειρασμό, όταν δεν μετανοούμε και προσευχόμαστε. Μπαίνουμε στο περιβάλλον του πειρασμού και από εκεί και πέρα θα αρχίσει η αμαρτωλή ζωή.
Επομένως, μόλις ανοίξουν τα μάτια μας πρέπει να ξεκινήσουμε την Προσευχή, δηλαδή τον Όρθρο μας, τον προσωπικό μας Όρθρο. Αυτή είναι Προσευχή. Λοιπόν, θα πούμε τα πιο σοβαρά, ότι ακριβώς η Προσευχή μέσα στο δωμάτιο, στο κελί, όταν είμαστε μόνοι μας ενώπιον του Θεού είναι προσωπικός Όρθρος, προσωπική Δοξολογία και προσωπική λατρεία, διότι ο προσωπικός Όρθρος είναι προσωπική Μετάνοια, προσωπική δοξολογία είναι η δοξολογία του Θεού, και η προσωπική λατρεία, για να το πούμε έτσι με έναν εκλαϊκευμένο τρόπο, είναι ακριβώς η παρουσία του Χριστού.
Τι είναι η Θεία Λειτουργία;
Όπου είναι ο Χριστός παρών, εκεί είναι και η Βασιλεία Του και ο άνθρωπος ουσιαστικά γεύεται προσωπικά την λατρεία του Θεού, η οποία γίνεται στο Ναό και ας μην ξεχνούμε, ότι η Θεία Λειτουργία, ο Όρθρος και όλα αυτά βγήκαν από την καρδία του ανθρώπου και πήγαν στο Ναό.
Αν μπορούμε να πούμε, ότι ο δημιουργός του Όρθρου είναι ο Δαβίδ, με τον Εξάψαλμο και τον Πεντηκοστό Ψαλμό, ξέρουμε ότι τη Θεία Λειτουργία την παρέδωσε στην Εκκλησία ο Αδελφόθεος, ο Ιάκωβος. Από την καρδιά του βγήκε και έγιναν όλα τα πράγματα και είναι πληροφορία του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά του ανθρώπου, του Δαβίδ και του Αγίου Ιακώβου και αργότερα του Αγίου Μεγάλου Βασιλείου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου, λοιπόν, η Θεία Λειτουργία, και ύστερα αποτυπώθηκε εκεί. Αυτοί βίωσαν αυτό το πράγμα μέσα στην καρδιά τους, προσωπικά, και μετά το προσέφεραν για όλο το εκκλησίασμα, μέσα στην Εκκλησία.
Πρακτικά, λοιπόν, η Προσευχή ξεκινάει το πρωί, γιατί από το πρωί πρέπει να ζούμε μέσα στην «Ευλογημένη βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Και αυτή η Προσευχή λοιπόν, η προσωπική Προσευχή μέσα στο σπίτι μας, στο κελί μας, στην καρδιά μας πρώτα, βέβαια, παντού, πρώτα η καρδιά, αυτό προηγείται της παρουσίας μας μέσα στον Ναό.
Έτσι μας θέλει ο Θεός να μπαίνουμε μέσα στο Ναό, διότι, όταν μπω μέσα στο Ναό, δεν θα γίνει μαγικά αυτή η συμμετοχή μας σε αυτό το μεγάλο εκκλησιαστικό γεγονός του Όρθρου και της Θείας Λειτουργίας. Γίνεται πρώτα καρδιακά από το σπίτι μας, από ολόκληρη τη ζωή μας, και μετά γίνεται εκκλησιαστικά.
Εκεί είναι η φανέρωση των πάντων, στο Ναό δηλαδή. Εκεί είναι ακριβώς ή εκκλησιαστική ζωή. Βεβαίως είναι εκκλησιαστική ζωή, διότι μη ξεχνάμε ένα πράγμα, ότι όλα τελικά στηρίζονται στο Άγιο Βάπτισμα, που πάλι η Εκκλησία μας το έδωσε. Δηλαδή, όταν είμαστε βρέφη και βαπτιστήκαμε. Και στην Βάπτιση πάλι προηγήθηκε η Μετάνοια. «Αποτάσσομαι τω Σατανά και συντάσσομαι τω Χριστώ».
Ο Κατηχητικός λόγος είναι η Μετάνοια του βαπτιζόμενου, που λέγεται με το στόμα του αναδόχου, γιατί είναι μικρούλης, και μετά ακολουθεί το Βάπτισμα και το Χρίσμα, δηλαδή, η Άφεση αμαρτιών και η Ζωή η Αιώνιος.
Και τελειώνω με αυτό, επειδή κάποιοι λένε, εμείς δεν προσευχόμαστε στις Εικόνες, πάμε στον Ιερέα, τον Εξομολόγο, δεν μετανοούμε στις Εικόνες. Αυτό είναι λάθος. Βεβαίως στον Πνευματικό, δεν συζητιέται, αλλά και οι Εικόνες γι’ αυτό δόθηκαν από την Εκκλησία. Αυτός ο λόγος είναι εικονομάχος, διότι λέει το τροπάριο την Κυριακή της Ορθοδοξίας, που είναι η πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής, λέει: «την άχραντον εικόνα σου προσκυνούμεν αγαθέ, αιτούμενοι συγχώρησιν των πταισμάτων ημών». Οι Εικόνες μέσα στο σπίτι είναι για να τις έχουμε απέναντί μας την ώρα που προσευχόμαστε. Την Εικόνα του Χριστού, της Παναγίας, των Αγίων, διότι, λέει, αποκαλύπτουν το πρωτότυπο.
Αυτό είναι το μεγάλο θαύμα της Εκκλησίας, όλες αυτές οι θαυματουργές Εικόνες που βλέπουμε. Δεν είναι φυλαχτά, μόνο. Σε αυτές προσευχήθηκαν Άγιοι, αυτές της αγιογράφησαν Άγιοι και αποτυπώθηκε αυτή η σχέση πάνω στην Εικόνα, με κορυφαία από αυτές την Εικόνα της Παναγία του Κύκκου. Η ίδια η Παναγία έδωσε εντολή στον Ευαγγελιστή Λουκά να ζωγραφίσει τον Υιόν της, για να τον βλέπει, να προσεύχεται σε Αυτόν.
Εκεί η Παναγία τιμούσε τον Υιόν της με αυτή την Εικόνα, και μετά, το δέκατο αιώνα, στο κελί του Άξιον Εστίν στο Άγιον Όρος, στέλνει ο Χριστός τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, να τιμήσει τη Μητέρα Του πάλι μπροστά σε μια Εικόνα. Την Εικόνα του Άξιον Εστίν, η οποία είναι και η εφέστιος Εικόνα του Αγίου Όρους. Όταν κατεβαίνει κάτω στην Αθήνα και στον κόσμο τραντάζεται ο τόπος από τα θαύματα. Η ίδια η Παναγία περπατά στον κόσμο.
Το ίδιο αισθάνεται κάποιος και όταν πάει στη μονή του Κύκκου, στην Κύπρο, και βέβαια το ίδιο και στη Σουμελά, το ίδιο και στο Μέγα Σπήλαιο και όπου υπάρχουν θαυματουργές Εικόνες της Παναγίας, στην Τήνο, στη Μυτιλήνη, παντού, και των άλλων Αγίων.
Επομένως, εκείνο το οποίο έλυσε το πρόβλημα της εικονομαχίας, κατά τον έβδομο, όγδοο, ένατο αιώνα στο Βυζάντιο, που ταλάνισε το Βυζάντιο, με εικονομάχους και εικονολάτρες, ήταν ακριβώς η οδός αυτή. Ότι οι Εικόνες είναι ο τρόπος, με τον οποίον άνθρωπος μετανοεί προς τον Θεό. Δεν έχουμε τις Εικόνες για φυλαχτά, ούτε τις λατρεύουμε, τις έχουμε για να τους μιλούμε, σαν θα λέγαμε . . . φωτογραφίες δεν είναι, διότι στην Εικόνα απεικονίζεται η αγιότητα του Αγίου. Στην Εικόνα απεικονίζεται η αγιότητα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και γίνεται ακριβώς αφορμή έμπνευσης για Μετάνοια και Προσευχή.
Τελειώνω με το να πω, ότι εγώ προσωπικά αντιλαμβάνομαι, ότι όλες οι Προσευχές της Εκκλησίας είναι ευλογημένες, αλλά δεν υπάρχει τίποτε πιο ευλογημένο από το Ευαγγέλιο. Γι’ αυτό εγώ θα έλεγα, θα συνιστούσα, ότι εκτός από τη μικρή Προσευχή που θα κάνουμε το πρωί, πριν αρχίσουμε αυτή την Προσευχή της Μετάνοιας, είναι και η ανάγνωση του Ευαγγελίου.
Το Ευαγγέλιο είναι ο λόγος του Χριστού. Αυτός που έχει διάθεση να μετανοήσει, μόλις ανοίξει το Ευαγγέλιο, αισθάνεται σαν να βγαίνει από μέσα ο Χριστός. Καταλαβαίνει, ότι ο Χριστός είναι παρών και αυτό είναι η καλύτερη προϋπόθεση, για να αρχίσεις να μιλάς στο Χριστό με τα δικά σου λόγια.
Τι γίνεται όλη τη μέρα;
Όλη μέρα ακολουθούμε την Εντολή του Χριστού. Η Προσευχή είναι η πρωινή Προσευχή. Όλη μέρα ο άνθρωπος αδιαλείπτως προσεύχεται, γρηγορεί, δηλαδή, παρακολουθεί την καρδιά του και τον νου του και μόλις βλέπει επιθυμία, λογισμό ή αμαρτία, μετανοεί κρυφά μέσα του, λέει την ευχούλα, πολύ πρακτικό, και το βράδυ, βλέπετε η Εκκλησία έχει τον Εσπερινό, δηλαδή μια μικρή Προσευχή, το Απόδειπνο, ακόμη μια πιο μικρούλα Προσευχή, σε χρόνο εννοώ, ενώ το πρωί ο Όρθρος πάει μια ώρα, δυο ώρες.
Το πρωί είναι η κύρια Προσευχή και το βράδυ πάλι κάνουμε την Προσευχή μας, στο Απόδειπνο, και με τα δικά μας λόγια, πάλι μιλάμε στο Χριστό και κλείνουμε πάλι με Μετάνοια, Άφεση αμαρτιών και Δοξολογία του Θεού και προσευχόμαστε για όλον τον κόσμο, και για το περιβάλλον, διότι ο κόσμος αυτός είναι κόσμος του Θεού, ο οποίος έχει βλαφτεί από μας, από την αμαρτωλότητά μας, και κλείνει την ημέρα του ο άνθρωπος με την Προσευχή.
Όταν αυξάνεται η Προσευχή, τότε το Πνεύμα το Άγιο δεν αφήνει ούτε το βράδυ να κοιμηθεί ο άνθρωπος, διότι λέει ο ψαλμωδός: εγώ καθεύδω και η καρδία μου αγρυπνεί.
Μακάρι αυτή να είναι η πορεία της ζωής μας.
Ευχαριστώ
